ΣΠΕΡΜΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ

Το σπερμοδιάγραμμα αποτελεί ένα πολύ βασικό κομμάτι στη διερεύνηση της υπογονιμότητας ενός ζευγαριού καθώς μπορεί να μας δώσει σημαντικές πληροφορίες για ενδεχόμενα προβλήματα λειτουργίας του αναπαραγωγικού συστήματος του άνδρα. Ένα μόνο σπερμοδιάγραμμα δε μπορεί να καθορίσει εάν κάποιος άνδρας μπορεί να επιτύχει τεκνοποίηση, κατηγοριοποιεί όμως τους άνδρες σε ομάδες διαφορετικών πιθανοτήτων όσον αφορά την επιτυχία μίας εγκυμοσύνης μέσα σε μία συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Οι βασικές παράμετροι που αξιολογούνται είναι: Οσμή, ρευστοποίηση, ιξώδες, όγκος, συγκέντρωση και ολικός αριθμός σπερματοζωαρίων, κινητικότητα, ζωτικότητα, συγκόλληση και μορφολογία, καθώς και αξιολόγηση παρουσίας άλλων κυτταρικών τύπων.

Στην εξέταση του σπέρματος λαμβάνονται υπόψη τα εξής:

  • Η συλλογή του σπέρματος γίνεται σε ειδικό αποστειρωμένο δοχείο μετά από αυνανισμό και αποχή 2-7 ημερών.
  • Μετράται ο όγκος του σπέρματος και ο αριθμός των σπερματοζωαρίων.
  • Ελέγχεται η κινητικότητα, τα μορφολογικά χαρακτηριστικά των σπερματοζωαρίων και το pHτου σπερματικού υγρού (pH>7,2).
  • Μετράται ο χρόνος ρευστοποίησης του σπέρματος (φυσιολογικά γίνεται εντός 60΄).

Τέλος, μπορεί να χρειαστεί να πραγματοποιηθεί καλλιέργεια του σπέρματος για την ανίχνευση παθογόνων μικροοργανισμών.

Ο όγκος του σπέρματος σε κάθε εκσπερμάτιση είναι φυσιολογικά πάνω από 1,5 mlκαι φαίνεται να υπάρχει αντιστρόφως ανάλογη συσχέτιση μεταξύ της συχνότητας εκσπερμάτισης και του όγκου του σπέρματος αλλά και της συγκέντρωσης των σπερματοζωαρίων. Φυσιολογικά, ο αριθμός των σπερματοζωαρίων ανά ml(συγκέντρωση σπερματοζωαρίων) υπερβαίνει τα 15 εκατομμύρια.

Πολύ σημαντικό χαρακτηριστικό για τη γονιμότητα των σπερματοζωαρίων αποτελεί και η κινητικότητά τους. Φυσιολογικά, πρέπει την πρώτη ώρα μετά την εκσπερμάτιση, τα κινητά σπερματοζωάρια, στο σύνολό τους, να ξεπερνούν το 40% ή εκείνα με προωθητική κίνηση (ταχεία και βραδεία αθροιστικά) να ξεπερνούν το 32%.

Σχετικά με τη μορφολογία των σπερματοζωαρίων, το φυσιολογικό σπερματοζωάριο αποτελείται από την κεφαλή, τον αυχένα και την ουρά. Η κεφαλή πρέπει να έχει ωοειδές σχήμα και το ακρόσωμα να καταλαμβάνει το 40 – 70 % της επιφάνειάς της. Για να θεωρείται το σπέρμα επαρκούς γονιμοποιητικής ικανότητας, σύμφωνα με τις νέες τιμές αναφοράς της ΠΟΥ (2010), οι φυσιολογικές μορφές των σπερματοζωαρίων θα πρέπει να είναι τουλάχιστον 4%.

ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗ ΣΠΕΡΜΑΤΟΣ

Η ενεργοποίηση του σπέρματος έχει ως στόχο την απομόνωση των σπερματοζωαρίων από λευκοκύτταρα, επιθηλιακά κύτταρα, ακίνητα/μορφολογικά ανώμαλα/ανώριμα σπερματοζωάρια, αντισώματα σπερματοζωαρίων, μικροοργανισμούς, τοξικά μόρια με τελικό σκοπό την απόκτηση ενός πληθυσμού σπερματοζωαρίων που να είναι στο μέγιστο δυνατό ποσοστό τους ζωντανά, με προωθητική κίνηση και φυσιολογική μορφολογία.

Η ενεργοποίηση του σπέρματος μπορεί να πραγματοποιηθεί με διάφορες εργαστηριακές τεχνικές, η επιλογή των οποίων βασίζεται κυρίως στα χαρακτηριστικά του προς επεξεργασία δείγματος και είναι απαραίτητο βήμα ακριβώς πριν την εφαρμογή των μεθόδων υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, είτε πρόκειται για σπερματέγχυση είτε για εξωσωματική γονιμοποίηση.

Η ενεργοποίηση σπέρματος μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως διαγνωστικό εργαλείο, κυρίως σε περιπτώσεις «οριακών» δειγμάτων ως προς τις τιμές αναφοράς του σπερμοδιαγράμματος. Έτσι, θα μπορέσει να εκτιμηθεί η απόδοση του δείγματος μετά την ενεργοποίησή του, ώστε η επιστημονική ομάδα της μονάδας να μπορέσει να αποφασίσει για την καταλληλότητα του δείγματος για σπερματέγχυση ή να αποφανθεί κατά πόσο αυτό είναι κατάλληλο μόνο για χρήση στο πλαίσιο εξωσωματικής γονιμοποίησης.

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΤΑΚΕΡΜΑΤΙΣΜΟΥ DNA ΣΠΕΡΜΑΤΟΖΩΑΡΙΩΝ

Με την εξέταση αυτή, προσδιορίζεται το ποσοστό των σπερματοζωαρίων που φέρουν κατακερματισμένο DNA. Έχει δηλαδή ως σκοπό να φανερώσει αλλοιώσεις των δομικών συστατικών του DNA των σπερματοζωαρίων (κατακερματισμός χρωματίνης), που δεν αντικατοπτρίζονται στη μορφολογία, κινητικότητα ή συγκέντρωση των σπερματοζωαρίων. Ως συμπληρωματική εξέταση λοιπόν του σπερμοδιαγράμματος, προτείνεται σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, όπως εκείνες της ανεξήγητης υπογονιμότητας ή σε ζευγάρια υποψήφια για ενδομήτρια σπερματέγχυση, κατά την κρίση της επιστημονικής ομάδας της μονάδας. Η εξέταση αυτή, λοιπόν, προσπαθεί να καλύψει την ανάγκη για νέους, βελτιωμένους δείκτες ανδρικής υπογονιμότητας. Όπως φαίνεται άλλωστε από αρκετές δημοσιεύσεις στη διεθνή βιβλιογραφία, ο κατακερματισμός του DNAτων σπερματοζωαρίων είναι πιθανό να συνδέεται με μειωμένη ικανότητα γονιμοποίησης, ελλιπή ανάπτυξη του εμβρύου, αυξημένη πιθανότητα αποβολής του εμβρύου και μειωμένα ποσοστά εγκυμοσύνης μετά από προσπάθειες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Έχει καταγραφεί επίσης, ότι ο κατακερματισμός του DNAτων σπερματοζωαρίων είναι μια αναστρέψιμη διαδικασία και ενδέχεται η χορήγηση συγκεκριμένων βιταμινών και αντιοξειδωτικών παραγόντων να μπορεί να βοηθήσει προς την επιθυμητή κατεύθυνση.